Pobierz przegląd prasy 
Roberto Calasso (1941-2021) był genialnym pisarzem europejskim, a także krytykiem i wydawcą. Jego praca na czele wydawnictwa Adelphi miała na celu publikowanie najbardziej ambitnych myśli i wyobraźni. Przez ponad sześćdziesiąt lat była ona uosobieniem odrodzenia europejskiego humanizmu. Do odrodzenia wydawca przyczynił się także utworami swojego obfitego dzieła bez tytułu, które zostało przetłumaczone na dwadzieścia osiem języków. Przyznanie wyjątkowej edycji Nagrody Grand Continent 2021 Robertowi Calassowi pozwala nam zarówno wpisać się w ciągłość tradycji humanistycznej, jak i patrzeć w przyszłość.
Adelphi, założone w 1963 r. w Mediolanie, jest we włoskim środowisku redakcyjnym zjawiskiem wyjątkowym. Jest ono też wydawnictwem kultowym dla znacznej grupy czytelników, którzy z biegiem czasu utożsamili się z jego wyrafinowanymi doborami dzieł, zarówno literackich, pochodzących z rozmaitych epok i krajów, jak i naukowych, artystycznych i filozoficznych. Wydawnictwo to jest uznawane za unikalne także za granicą. Adelphi jest przeważnie utożsamiane z jednym z jego założycieli, Robertem Calassem, który w 1971 r. został jego redaktorem naczelnym, w 1990 r., dyrektorem naczelnym, a w 1999 r. prezesem, którym pozostał do śmierci w 2021 r. Sukces i natychmiastowe uznanie, jakim mogło poszczycić się Adelphi, mimo coraz bardziej zagrożonego rynku wydawniczego, zawdzięcza ono głównie Calassowi, który poświęcił blisko sześćdziesiąt lat życia doborowi i wydaniu każdego tekstu.
„Będziemy publikować tylko takie książki, które naprawdę nam się podobają”, zapowiedział Calassowi jego poprzednik, Roberto Bazlen, zwany Bobim, kiedy przedstawiał mu swój projekt w 1962 r. Gwoździem programu pierwotnego projektu było pierwsze w Europie wydanie krytyczne dzieła Friedricha Nietzschego. Bogactwo i różnorodność pierwszych utworów katalogu Adelphi świadczą o intencji wydawania wybitnych, wcześniej niepublikowanych książek każdego gatunku i każdej epoki, czy to tekstów naukowych, czy tybetańskiej klasyki. Bazlen miał zwyczaj mawiać o „książkach unikalnych”, takich, w których można było wyczuć, że coś się wydarzyło. Przeważającą większość wydanych dzieł stanowią wysokiej jakości przekłady, gdyż celem projektu było krzyżowanie kultur. Calasso mawiał o tych dziełach, że „nie są one wybrane ku czci jakiemuś kulturowemu obowiązkowi, ani dlatego, że należą do swego rodzaju duchowej listy Unesco, gdyż byłoby to całkowicie sprzeczne z wszystkim, co proponujemy.” Twierdził, że publikowane dzieła „wnoszą wiedzę, bez której nasze życie byłoby po prostu węższe.”
Wkład Calassa do kultury europejskiej nie kończy się na jego pracy dla Adelphi. Jego stałe zainteresowanie magmowym rynkiem wydawniczym przejawiało się także w recenzjach, które od czasu do czasu publikował w krajowych gazetach i czasopismach, na przestrzeni ponad trzydziestu lat. W szerokim zakresie omawianych tematów nie brak niespodzianek. Nawet w tym dorobku recenzji włoskie utwory stanowią mniejszość: Calasso, który zna płynnie pięć języków, skupia swoją uwagę przede wszystkim na książkach zagranicznych, odnosząc się czasem bezpośrednio do oryginałów.
Jednak Roberto Calasso jest przede wszystkim autorem serii utworów należących do dzieła, które sam nazwał unikalnym i bez tytułu. Ta szczególna kompozycja rozpoczęła się od La Rovina di Kasch opublikowanej w 1983 r. i zawiera jedenaście tomów. Po pierwszej części następują: Zaślubiny Kadmosa z Harmonią (1988), Ka (1996), K. (2002), Il Rosa Tiepolo (2006), Pawilon Baudelaire’a (2008), L'Ardore (2010), Il Cacciatore celeste (2016), L'Innominabile attuale (2017), Il Libro di tutti i libri (2019), a także La Tavoletta dei Destini (2020). Dzieło to zostało przetłumaczone na dwadzieścia osiem języków i czytane jest w dwudziestu dziewięciu krajach. Przyznanie specjalnej edycji Nagrody Grand Continent 2021 za to dzieło jest okazją do podkreślenia stałych elementów i kluczowych punktów twórczości jego autora.
To mistrzowskie dzieło można zrozumieć jako wielką próbę odnalezienia źródła współczesności, w której żyjemy i którą autor definiuje w sposób ikoniczny jako „mroczna teraźniejszość”. Jego jedenaście tomów ma na celu wyznaczenie wyborowej przestrzeni dla literatury w ramach nieustannej przemiany o niejasnym zakresie. Calasso nazwał swój ideał „literaturą absolutną”. Pojęcie to nawiązuje zarówno do roli, jaką od dziewiętnastego wieku przypisuje sobie literatura, jak i do faktu, iż uznaje ona siebie samą za nośnik wiedzy samowystarczalnej. Literatura jest „absolutna” po pierwsze dlatego, iż etymologicznie jest „niezawisła, wolna” od wszelkiego obowiązku bycia moralną czy społecznie stosowną. Po drugie zaś dąży do absolutu. Wydaje się ona dziedziczyć niektóre właściwości rytuału, zwłaszcza rytuału ofiarnego, który był niegdyś uznawany za najskuteczniejszą metodę komunikacji z absolutem. We współczesnym świecie, kiedy boskość została zepchnięta na bok, oddawanie hołdu sferze niewidzialnej leży dzisiaj, według Calassa, w gestii literatury.
Wyświetl więcej
Widok na nagrodzoną pracę
Przemówienie Agaty Tuszyńskiej w imieniu jury
Mowa dziękczynna wygłoszona przez Josephine Calasso
Członkowie Rady Dyrektorów
Czytanie fragmentu na wysokości 3.466 m n.p.m.
Pobierz przegląd prasy